To jeden z krótkich artykułów na temat szeroko pojętego zdrowia mentalnego w biznesie i umiejętności menedżerskich. Dowiesz się tu czym jest wypalenie zawodowe oraz jak rozpoznawać pierwsze symptomy i co robić żeby przeciwdziałać. Temat bardzo ważny, bo wypalenie to przebiegła choroba, ponieważ pierwsze symptomy są pozornie niegroźne i rzadko postrzegane są jako coś istotnego. Przyczyną wypalenia zawodowego jest zwykle długotrwały stres, który skutkuje wyczerpaniem psychicznym i fizycznym.
W czerwcu 2019 WHO wpisało wypalenie zawodowe do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD) i będzie to obowiązywać od 1 stycznia 2022 roku. Oznacza to tyle, że lekarz będzie mógł wypisać zwolnienie powołując się właśnie na tę chorobę. Tylko co dalej?
Wypalenie zawodowe - co to jest?
Dowiedz się więcej o tym terminie, który podobnie jak depresja, jest jednocześnie bagatelizowany i nadużywany, a skutki mogą być bardzo dotkliwe, bo dotyczą każdej sfery życia, jak również najbliższych. Ostatnio pojawił się w debacie publicznej argument 16-godzinnego dnia pracy jako niezbędnego czynnika w drodze do sukcesu. Tym bardziej warto mieć świadomość jakie to może mieć konsekwencje.
Ayala Pines, izraelska psycholożka, zdefiniowała wypalenie jako "stan fizycznego, emocjonalnego i umysłowego wyczerpania przejawiającego się poprzez chroniczne zmęczenie. Towarzyszy mu negatywna postawa wobec pracy, ludzi i życia, poczucie bezradności oraz beznadziejności położenia. Obniżona samoocena manifestuje się poczuciem własnej nieadekwatności, niekompetencji i zniechęcenie."
Christina Maslach, psycholożka społeczna, znana z dogłębnego badania tego tematu, współautorka Maslach Burnout Inventory (MBI), czyli 22-składnikowego narzędzia psychologicznego do mierzenia wypalenia zawodowego, określa je jako:
Zespół wyczerpania emocjonalnego.
Depersonalizacja - czyli próba zwiększenia psychicznego dystansu wobec osoby, z która się pracuje. Pozwala na mniejsze zaangażowanie się w relacje z drugim człowiekiem.
Obniżone poczucie dokonań osobistych.
Definicji możemy wskazać jeszcze kilka, jednak wszystkie jednoznacznie określają wypalenie jako stan frustracji i zużycie energii niezbędnej do dalszego działania, mające skutki zarówno w obszarze życia zawodowego, jak również prywatnego, spowodowane zbyt dużą rozbieżnością pomiędzy wkładem pracy i zaangażowaniem, a otrzymaną w zamian nagrodą.
Etapy wypalenia zawodowego
Pierwszy stopień – to stadium ostrzegawcze, charakteryzuje się uczuciem przygnębienia, irytacji. Mogą pojawić się w nim ustępujące bóle głowy, przeziębienia, zaburzenia snu. Na tym etapie możliwy jest powrót do prawidłowego funkcjonowania przez zmniejszenie obciążenia pracą, krótki wypoczynek, jakieś hobby.
Gdy nie zaczniemy przeciwdziałać w pierwszym stadium, objawy się utrwalają i pojawia się drugi stopień, którego charakterystycznymi objawami są: gorsze wykonywanie zadań (tych, z którymi wcześniej nie było problemów), częste wybuchy irytacji, drażliwość.
Interwencja na drugim stopniu jest trudniejsza.
Może okazać się, że niezbędny będzie dłuższy urlop, regeneracja sił przez oddanie się czynnościom nie związanym z pracą. Bardzo ważny jest też udział bliskich osób, z którymi powinno się spędzać więcej czasu.
W trzecim etapie następuje pełny rozwój objawów fizycznych, psychicznych i psychosomatycznych. Typowymi objawami dla tego stadium są uczucie osamotnienia i alienacji, kryzysy rodzinne, małżeńskie, przyjacielskie, depresja, nadciśnienie, wrzody żołądka i wiele innych poważnych objawów somatycznych. Wypalenie zawodowe w tym stadium bardzo wyraźnie dotyka nie tylko osobę poszkodowaną, ale całe jej otoczenie; rodzinę, przyjaciół, współpracowników. Najczęściej wymagana jest już profesjonalna pomoc (lekarz, terapeuta, psycholog). W skrajnych przypadkach pomoc taka okazuje się nieskuteczna, a jedynym rozwiązaniem wydaje się być zmiana pracy.
Pułapka „bycia niezastąpionym” wg Joanny Gutmann
Sprawdź czy niektóre z tych sytuacji pasują właśnie do ciebie. Jeśli na którekolwiek z powyższych pytań odpowiedziałeś „tak”, przyjrzyj się, czy przypadkiem nie wpadłeś w pułapkę „bycia niezastąpionym”.
Czy przypada Ci w udziale gotowanie/prasowanie/inna praca wtedy, gdy inni czytają gazetę lub oglądają telewizję?
Czy jesteś kimś, kto zawsze zgadza się pracować do późna lub w czasie przerwy?
Czy jesteś jedyną osobą, która rozumie/umie używać wszystkie systemy stosowane w firmie i wobec tego musisz za innych udzielać odpowiedzi na pytania?
Czy wszyscy się zwracają ze swoimi problemami do Ciebie, przekonani, że ich wysłuchasz i je rozwiążesz?
Czy Twoi koledzy z pracy/przyjaciele uważają Twoją pomoc za sprawę oczywistą i nie wymagającą wdzięczności?
Coaching menedżerów - jak możesz uniknąć wypalenia zawodowego?
Tu wiele zależy od naszego podejścia, tzn. czy bliżej nam w kierunku gaszenia pożarów, jak już nie da się uniknąć konsekwencji to zaczynamy działać czy jednak wolimy zabezpieczać teren, wtedy kiedy jest względnie bezpiecznie. W pierwszym scenariuszu największym ryzykiem będą wyraźne koszty przywrócenia sytuacji do stanu sprzed, o ile takie określenie jest tu możliwe, bo jednak wypalenie to nie jest katar i osłabienie będzie wyraźne. Jeżeli jednak gotowi jesteśmy podejmować działania, zanim jeszcze pojawią się poważniejsze symptomy, to szanse uniknięcia poważniejszych konsekwencji znacznie wzrastają.
To co może tu przeszkadzać to dość popularne i niebezpieczne jednocześnie przekonania typu: "mnie to nie dotyczy", "co mnie nie zabije to mnie wzmocni", "zawsze dawałem radę to i teraz dam" itp. Niestety to tak nie działa, nasze przekonania będą aktualne do momentu pierwszych objawów. Później to już tylko nasza rola, żeby uznać, że potrzebujemy coś zrobić i faktycznie podjąć działania zapobiegawcze. Poniżej proponuję listę aktywności, która może pomóc uchronić się przed, w ramach wspomnianego już "zabezpieczenia terenu".
Więcej w temacie na blogu: Life coaching, zdrowie mentalne również dla facetów
Coaching biznesowy - 10 dobrych praktyk chroniących przed wypaleniem
Zachęcam do znalezienia czasu, dołączenie ich do swojego kalendarza, zbudowania nawyków i stosowania.
Wyznaczaj sobie realne, mierzalne i jasno określone cele. Sprawdź czy nie oczekujesz od siebie zbyt wiele.
Poza intensywną pracą zadbaj o tak samo wyraźny odpoczynek. To wcale nie musi być czas spędzony na plaży czy na nic nierobieniu. Aktywność nie wyklucza odpoczynku. Jeżeli energię czerpiesz z chodzenia po górach, to rób tego tyle ile potrzebujesz, energia z gór wraca potrójnie!
Sprawy zawodowe traktuj mniej osobiście. Wiem, że łatwo napisać, a trudniej zrobić, ale to jest niezbędne. Jeśli nie wiesz jak to zrobić, pomyśl gdzieś możesz znaleźć odpowiedź. (Ja podpowiadam: tak, coaching biznesowy to jedna z opcji.)
Dbaj o siebie, o swoje zdrowie i życie poza pracą, wypalenie chętnie zagląda do wszystkich kawałków, szczególnie na dalszych etapach.
Bądź wrażliwy na własne potrzeby. W dłuższej perspektywie ciężko jest dbać o potrzeby innych, nie mając poukładanego własnego "podwórka".
Poszerzaj swoją perspektywę, staraj się patrzeć na problemy z wielu perspektyw.
Bądź świadomy swoich braków i zaakceptuj swoje ograniczenia. Nie wszystko co mam jest OK, ale wszystkiemu mówię TAK! To jest punkt wyjścia, bo często to czego w sobie nie lubimy, nie chcemy, może przeszkadzać w byciu efektywnym w innych obszarach życia. Inaczej mówić nasze wewnętrzne ograniczenia odbijają się szerokim echem w różnych fragmentach pracy czy życia prywatnego.
Nowe i ciekawe wyzwania - to również ważny element. Nawet najbardziej porywająca praca staje się monotonna, jeśli nie zachodzą w niej zmiany, nowe sytuacje i dostarcza nowych wyzwań. Z czasem oswajamy się ze wszystkim i to może stać się naszą strefą komfortu.
Stres, lęki, zmęczenie i spadki motywacji dotyczą każdego. Jeżeli to jest coś czego masz za dużo - korzystaj ze wsparcia, nie zostawaj z tym sam.
Deleguj! Nie bierz wszystkiego na siebie. Z pewnością w twoim otoczeniu jest wiele osób, którym dobrze zrobi nowe wyzwanie, a możliwość wsparcia managera będzie dodatkowym wyrazem uznania.
Przeczytaj również wpis o coachingu menedżerów: Kiedy stosować coaching menedżerski?
Kogo dotyczy wypalenie zawodowe?
Kiedyś panowało przekonanie, że wypalenie dotyka głównie ludzi zawodowo zajmujących się szeroko pojętą "pomocą" innym. Głównie przez konieczność przyjmowania i bycia w silnych emocjach innych ludzi, przeżywania ich problemów, no i oczywiście obciążenia wynikającego z samej skali oraz ilości tych zdarzeń. Te wnioski mamy już za sobą i wiemy, że temat jest znacznie szerszy. Z pewnością do tego grona możemy zaliczyć managerów, dla których skala obciążenia presją, stresem, obowiązkami i niewystarczającym dbaniem o siebie jest niezwykle wysoka. Nie można tu pominąć czynnika relacyjnego, wymagającego od managerów dbania nie tylko o swoje problemy. Mówiąc krótko, manager to osoba, która ogarnia siebie, innych ludzi i biznes. To dużo jak na jedną osobę, nawet doświadczoną. Kolejność w jakiej wymieniłem te trzy elementy nie jest przypadkowa. W zdrowym modelu tak właśnie powinno to wyglądać, chociaż najczęściej wygląda odwrotnie: biznes albo inni ludzie, manager i jego potrzeby na końcu. Dla biznesu i dla ludzi to może wydawać się korzystne, ale tylko z pozoru.
Manager nie dbający o własną równowagę energetyczną prędzej czy później odczuje silne deficyty życiowej energii, a konsekwencje dotyczyć będą tak samo biznesu jak i innych ludzi!
Długotrwały stres na wielu płaszczyznach jest mocno obciążający, a niezaopiekowany stwarza olbrzymie ryzyko wypalenia zawodowego. Wojciech Eichelberger powiedział w jednym z wystąpień, że tak naprawdę pierwsze oznaki wypalenia to "wzdychanie", które może wydawać się niepozorne, w rzeczywistości jest próbą wentylacji i zrzucenia napięcia. Tak (!), właśnie wzdychanie.
Nie wszystkie sytuacje silnego czy długotrwałego stresu będą prowadziły do wypalenia. Wiele zależy tu od indywidualnych predyspozycji do radzenia sobie z trudnymi wyzwaniami, ale też od woli i umiejętności korzystania ze wsparcia. To często wymaga przyznania przed sobą, że tego wsparcia potrzebujemy, a to nie zawsze jest takie proste.
Jeżeli odczuwasz częste zmęczenie, przytłoczenie zadaniami, czujesz irytację na widok każdego mala od pracowników, nie wspominając już o oczekiwaniach top managementu, rady nadzorczej albo partnerów biznesowych to jest moment, w którym warto o siebie zadbać.
Przeczytaj wpis na blogu: Jak zmniejszyć stres?
Dziękuję za uwagę!